Δύκτιο Σπηλαίων Χιριδόνι-Σωτήρα

Η Κεφαλονιά είναι το μεγαλύτερο από τα νησιά του Ιονίου και παρουσιάζει ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον. Στην ανατολική πλευρά του νησιού και στην ευρύτερη περιοχή της Σάμης, υπάρχει ένα σύμπλεγμα σπηλαίων όπου σε πολλά από αυτά υπάρχουν τμήματα, πλημμυρισμένα με υφάλμυρο νερό. Η καταδυτική ομάδα του Αντώνη Γράφα επισκέφθηκε τη Κεφαλονιά το καλοκαίρι του 2017 και σε συνεργασία με το Μάκη Σωτηρόπουλο (Aquatic Dive Center), έθεσαν τα θεμέλια για μια εκτεταμένη αποστολή κινηματογράφησης των σπηλαίων και βαράθρων της περιοχής. Έχοντας ήδη κινηματογραφήσει τα δύο σπήλαια της Ζερβάτης και του Καραβόμυλου, η ομάδα επέστρεψε τον Απρίλη του 2018 για να βιντεοσκοπήσει το δίκτυο σπηλαίων Χιριδόνι – Σωτήρα.

  Ιστορία

 Οι πρώτες σπηλαιολογικές δραστηριότητες στην περιοχή της Σάμης ξεκινούν το 1951, από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, με ιδρυτή τον Γιάννη Πετρόχειλο και τη σύζυγο του Άννα. Οι έρευνες διήρκησαν  αρκετά χρόνια με αποκορύφωμα την επίσκεψη των σπηλαίων από Αυστριακούς γεωλόγους το 1963. Στην αποστολή αυτή προσπάθησαν να διαπιστώσουν πιθανή διασύνδεση των σπηλαίων του νησιού, χρησιμοποιώντας μια ειδική χρωστική ουσία, που ονομάζεται Ουρανίνη. Το χημικό ρίχθηκε αρχικά στις καταβόθρες του Αργοστολίου και δεκαπέντε μέρες αργότερα εμφανίστηκε στον Καραβόμυλο της Σάμης και σε άλλες τοπικές πηγές, συμπεριλαμβανομένης και της λίμνης Μελισσάνης, τρανή απόδειξη πως υπάρχει μια δαιδαλώδης υπόγεια επικοινωνία και μετακίνηση υδάτινων μαζών από δυτικά προς τα ανατολικά του νησιού. Το 1987 ξεκίνησε ένα πρόγραμμα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, μετά από αίτηση του προέδρου των Πουλάτων, ώστε να εξερευνηθεί το σπηλαιοβάραθρο ” Αγγαλάκι “. Το κλιμάκιο της υπηρεσίας διαπίστωσε, όπως και οι παλαιότερες αποστολές, πως η περιοχή της Σάμης βρίθει σπηλαίων και σπηλαιοβαράθρων σε μια αναλογικά πολύ συγκεντρωμένη έκταση. Το πρόγραμμα χωρίστηκε σε δύο αποστολές, από την 25η Δεκεμβρίου του 1988 έως την 11η Ιανουαρίου του 1989 και από την 25η Απριλίου 1989 έως τη 10 Μάιου του 1990.  Εξερευνήθηκε πλήθος σιφονιών, που αποδείχθηκε πως υπήρξαν παλαιά σπήλαια που κατακλύστηκαν από τα νερά της θάλασσας και την άνοδο του υδροφόρου ορίζοντα, ως συνέπεια της καταβύθισης ολόκληρου του νησιού, λόγω της έντονης σεισμικής δραστηριότητας που χαρακτηρίζει την περιοχή. Αναλυτικά εξερευνήθηκαν ενδελεχώς, η Μελισσάνη (240μ. μήκος και 33 βάθος), η Αγία Έλεουσα (254μ. μήκος, 29μ. βάθος και 112μ. μήκος, 13μ. βάθος.), το δίκτυο Χιριδόνι – Σωτήρα (184μ. μήκος, 24μ. βάθος και 290μ. μήκος και 12μ. βάθος) και τέλος ο Καραβόμυλος (240μ. μήκος και 13μ. βάθος).
 
 Πληροφορίες για το σπήλαιο Χιριδόνι-Σωτήρα
 
Το σπήλαιο του Χιριδονίου βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό Πουλάτα της Κεφαλονιάς και συνορεύει με πολλά άλλα σπηλαιοβάραθρα στην περιοχή. Για να φτάσει κανείς στο Χιριδόνι, πρέπει να διασχίσει ένα τραχύ χωματόδρομο, να εισέλθει σε μια ιδιωτική έκταση όπου βόσκουν αιγοπρόβατα και να κατέβει μια χωμάτινη απότομη κατηφόρα, που απαιτεί εκτός δρόμου όχημα. Η κάθοδος για τους δύτες που θέλουν να εισέλθουν στο υδάτινο σπήλαιο, είναι μέσα από μια δύσκολη και επίπονη διαδρομή, που η μετακίνηση εξοπλισμού μπορεί να γίνει μόνο με κουβάλημα από τους ίδιους και τη χρήση σχοινιών οδηγών. Το τμήμα της διαδρομής από το αυτοκίνητο ως την είσοδο της σπηλιάς, έχει μήκος περίπου 250 μέτρα, με κλίση εδάφους που συχνά αγγίζει τις 45-50 μοίρες και αποτελείται από σαθρό χώμα, ασταθείς πέτρες και φύλλα. Όλο το σκηνικό κάνει τη διαδικασία ιδιαίτερα επίπονη και κουραστική και οι συμμετέχοντες πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με αντίστοιχο εξοπλισμό βουνού. Όταν πια οι δύτες μπουν στο νερό, το σκηνικό αλλάζει δραματικά. Το τοπίο είναι μαγευτικό, γεμάτο σταλακτίτες και σταλαγμίτες, ενώ οι αίθουσες που διαδέχονται η μία την άλλη και σε πολλές από αυτές υπάρχουν αεροθάλαμοι, είναι πραγματικά τεράστιες σε μέγεθος και ενώ  και η ορατότητα είναι πολύ μεγάλη ακόμα και οι πολύ δυνατοί φακοί, είναι ανεπαρκείς για να αναδείξουν τους χώρους στην ολότητά τους. Το νερό έχει σταθερή θερμοκρασία όλο το χρόνο, κοντά στους 14 βαθμούς.
 Μόλις 190 μέτρα από την είσοδο συναντάται μια τεράστια αίθουσα, με αεροθάλαμο που φτάνει περίπου τα 10 μέτρα ύψος, και στην άκρη της υπάρχει μια μεγάλη κατολίσθηση σε μορφή κώνου, που αποτελείται από σάρα (σαθρά στοιβαγμένες πέτρες με ασταθή δομή). Στο ψηλότερο σημείο της, διακρίνεται μια τρύπα, από την οποία περνάει φως και αποτελεί την είσοδο για τις εκατοντάδες νυχτερίδες, που ζουν στη σπηλιά. Σε επίγεια έρευνα που έγινε την επόμενη μέρα από την κατάδυση, βρέθηκε, πως η τρύπα αυτή, είναι στη περιοχή που υπάρχουν τα συντρίμμια της εκκλησίας του Σωτήρος. Στη συνέχεια, το σπήλαιο παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία, υπάρχουν αλλοκλινή στρώματα νερού και κατακρυμνήσεις από την έντονη σεισμική δραστηριότητα. Στο σπήλαιο αυτό συναντάται και μια σπάνια μορφή εντόμου, η ακρίδα των σπηλαίων, η οποία στερείται φτερών και τα μάτια της έχουν ατροφήσει από την μόνιμη διαβίωση σε σκοτεινό περιβάλλον, στο οποίο όμως, έχει προσαρμοστεί πλήρως. Στην καταγραφή μας είχαμε την τύχη να συναντήσουμε και ένα χέλι, που περιφερόταν κοντά στην είσοδο.
Σε τελική ανάλυση , μετά την ολοκλήρωση της αποστολής μας στο σπήλαιο του Χιροδονίου θεωρούμε πως αποτελεί ένα από τα ομορφότερα και πιο ενδιαφέροντα σπήλαια, από όσα έχουμε επισκεφθεί έως τώρα.
 
Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού – Άνθρωπος και σπηλαιοπεριβάλλον, Αθήνα 1998.